…και όμως υπάρχει
Με ποιες λέξεις θα χαρακτηρίζατε τη παιδική ηλικία; Χαρά, ξενοιασιά, παιχνίδι, ανεμελιά, αθωότητα, γέλια; Για ένα μεγάλο αριθμό παιδιών μια τέτοια περιγραφή δεν αντιστοιχεί στη πραγματικότητα αλλά στο μακρινό παρελθόν διότι η κατάθλιψη τους έχει χτυπήσει τη πόρτα.
Η κατάθλιψη είναι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των εφήβων. Τα παιδιά με πρόβλημα κατάθλιψης χάνουν το ενδιαφέρον που είχαν παλαιότερα για δραστηριότητες που απολάμβαναν. Επικρίνουν τους εαυτούς τους, είναι απαισιόδοξα και νιώθουν ότι για το μέλλον δεν έχουν καμία ελπίδα και ότι τα πάντα θα τους πάνε άσχημα.
Είναι ευερέθιστα και λυπημένα. Στο σχολείο δημιουργούνται προβλήματα λόγω της αναποφασιστικότητας τους και των δυσκολιών που έχουν για να συγκεντρωθούν.
Η κατάθλιψη στα παιδιά μειώνει την ενέργεια τους και δημιουργεί προβλήματα ύπνου. Μπορεί να έχουν πονοκεφάλους και πόνους στο στομάχι.
Οι θλιβερές κακές σκέψεις που έχουν τα παιδιά με κατάθλιψη, μπορούν να εξελιχθούν σε ιδέες αυτοκτονίας. Μερικές φορές μάλιστα προχωρούν σε απόπειρες αυτοκτονίας.
Τα παιδιά και οι έφηβοι με κατάθλιψη είναι συνήθως θλιμμένα, ενώ σε γενικές γραμμές βιώνουν την ασθένεια με παρόμοιο τρόπο με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Η κατάθλιψη που δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη σχολική αποτυχία, χρήση ουσιών, ψυχικές διαταραχές στην ενηλικίωση ή και αυτοκτονία.
Φαίνεται ότι υπάρχει μια συνέχεια μια μεταξύ της κατάθλιψης στην παιδική ηλικία και της κατάθλιψης στην ενήλικη ζωή. Όσο το παιδί μεγαλώνει και περνά από την εφηβική ηλικία προς την ενηλικίωση, τόσο περισσότερο τα καταθλιπτικά επεισόδια μοιάζουν με την κλινική εικόνα που υπάρχει στην ενήλικη ζωή.
Αιτιολογία
Η κατάθλιψη στα παιδιά είναι συνήθως το αποτέλεσμα του συνδυασμού μιας γενετικής προδιάθεσης, προβλημάτων των πρώιμων αναπτυξιακών εμπειριών και της έκθεσης σε πιέσεις, εντάσεις, συγκρούσεις, κακοποίηση και άγχος.
Κάποιες φορές τα καταθλιπτικά σύνδρομα στα παιδιά, μπορεί να είναι αποτέλεσμα συνεπειών επιπλοκών σωματικών ασθενειών όπως ιογενείς λοιμώξεις που μπορεί να συμβαίνουν ταυτόχρονα με σύνδρομα κούρασης.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης στα παιδιά ποικίλουν. Πολύ συχνά δεν προκαλούν την προσοχή μας, επειδή τα αποδίδουμε στις συναισθηματικές και ψυχολογικές αλλαγές που προκύπτουν εξαιτίας μεγαλώματος του παιδιού, με αποτέλεσμα να μη γίνεται διάγνωση και θεραπεία.
Τα βασικά συμπτώματα της κατάθλιψης είναι η μελαγχολία, ένα αίσθημα απελπισίας και απότομες αλλαγές στη διάθεση.
Άλλα συμπτώματα της κατάθλιψης:
• Απομάκρυνση από φίλους και από δραστηριότητες από τις οποίες το παιδί αντλούσε χαρά και ικανοποίηση στο παρελθόν
• Αυξημένος εκνευρισμός και ευερεθιστότητα
• Πολλές απουσίες από το σχολείο και σημαντική μείωση στη σχολική επίδοση
• Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες
• Προβλήματα στον ύπνο
• Αναποφασιστικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης
• Υπερβολικά συναισθήματα ενοχής και ανικανότητας, απουσία ενθουσιασμού ή κινήτρου και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Συχνά παράπονα για κεφαλαλγίες και πόνους στο στομάχι
• Χαμηλή ενεργητικότητα και χρόνια κόπωση
• Κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών
• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου και αυτοκτονίας
Συνήθως δεν εκδηλώνονται όλα τα συμπτώματα μαζί. Στην πραγματικότητα, μερικά από αυτά μπορεί να παρουσιαστούν κάποια στιγμή ενώ ορισμένα μπορεί να μην εμφανιστούν καθόλου.
Επιδημιολογία
Η συχνότητα της κατάθλιψης στα παιδιά κυμαίνεται ανάλογα με τις μελέτες από 0,4- 2,5% για παιδιά κάτω των 12 ετών.
Το ποσοστό ανέρχεται σε 10-13% κατά την εφηβεία, ενώ 5% των εφήβων παρουσιάζει σοβαρή κατάθλιψη (Angold et al.1998). Στην όψιμη εφηβεία η συχνότητα κυμαίνεται από 10% έως 20%.
Στην Ελλάδα διαπιστώθηκαν ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης ( 20,3%).
Στην εφηβεία τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να πάθουν καταθλιπτικό επεισόδιο απ’ ότι τα αγόρια.
Θεραπεία
Συχνά, η αναζήτηση βοήθειας και η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση του ζευγαριού των γονιών έχει τη δύναμη να θεραπεύει την κατάθλιψη του παιδιού. Η αλλαγή των στάσεων, των σκέψεων και των συμπεριφορών μέσα στην οικογένεια μέσω οικογενειακών συναντήσεων με ειδικούς ψυχοθεραπευτές είναι καθοριστικής σημασίας.
Η ατομική ψυχοθεραπεία του παιδιού μπορεί να έχει επίσης πολύ θετικά αποτελέσματα. Νέες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις όπως η παιχνιοθεραπεία( play therapy) μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να επεξεργαστεί τα καταθλιπτικά συναισθήματα μέσα από το παιχνίδι. Φαρμακευτική αγωγή δίνεται σπάνια στα παιδιά με πολύ σοβαρές μορφές κατάθλιψης που συνήθως συνυπάρχουν με οργανικά αίτια (άλλες ασθένειες).
Τα καταθλιπτικά παιδιά έχουν την ανάγκη να στεκόμαστε και να μας νιώθουν δίπλα τους σε κάθε βήμα. Ενθαρρύνεται τις δραστηριότητες τους, εμψυχώστε τα, στηρίξτε τα, να μη τα επικρίνεται παρόλο που μπορεί να πέφτουν σε κάποια λάθη, μιλήστε για την ομορφιά τους, δώστε επιβράβευση. Η αγάπη και η φροντίδα σε συνδυασμό με τη κατάλληλη θεραπεία θα τα βοηθήσει να βγουν από την ατελείωτη μοναξιά τους, η οποία είναι η μεγαλύτερη παγίδα του εαυτού τους.
Ο Εθνικός Οργανισμός Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ δίνει το ακόλουθο ερωτηματολόγιο για αφύπνιση των γονιών σχετικά με τα συμπτώματα παιδικής κατάθλιψης.
Συμπτώματα πιθανής κατάθλιψης
Σημειώστε όσα ταιριάζουν και περιγράψτε διάρκεια, συχνότητα, παραδείγματα:
Συναισθήματα
Αισθάνεται το παιδί σας κάποιο από τα παρακάτω:
– Λύπη
– Απελπισία
– Κενότητα
– Ενοχές
– Ότι δεν αξίζει
– Δεν ευχαριστιέται καθημερινές χαρές
Σκέψη
Έχει το παιδί σας δυσκολία:
– Στη συγκέντρωση
– Στο να παίρνει αποφάσεις
– Να τελειώνει τα μαθήματα του
– Να παίρνει καλούς βαθμούς
– Να θυμάται
Σωματικά προβλήματα
Το παιδί σας παραπονιέται για:
– Πονοκέφαλο
– Κοιλόπονο
– Στομαχόπονο
– Πόνο στη πλάτη
– Έλλειψη ενέργειας
– Προβλήματα ύπνου
– Αλλαγές στην όρεξη και τα κιλά του( αύξηση/ μείωση)
Προβλήματα συμπεριφοράς:
Το παιδί σας είναι:
– Ανήσυχο
– Ανυπόμονο
– Νευρικό
– Εκνευρισμένο
– Δε θέλει να πάει σχολείο
– Κάνει κοπάνες
– Αποχώρησε από σπορ και εξωσχολικές δραστηριότητες
– Θέλει να είναι κυρίως μόνο
– Έχει δυσκολία να συνυπάρχει με άλλους
– Χρησιμοποιεί ουσίες
Κίνδυνος αυτοκτονίας
Το παιδί σας σκέφτεται:
– Για το θάνατο
– Αυτοκτονία
– Άλλα μακάβρια θέματα
Αναστασία Μισκεδάκη
Ψυχολόγος Α.Π.Θ.
Γνωσιακή Αναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια
Κλινική Κοινωνική Λειτουργός
τηλ: 6978 366054
e-mail: natmisk@yahoo.gr
