Τι είναι;
«Το παιδί που αναστατώνει τη τάξη σας και σπάνια τελειώνει τις εργασίες του μπορεί να μην είναι σκόπιμα απείθαρχο, αλλά να εμφανίζει συμπτώματα της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ). Επίσης, ένας μαθητής που κοιτάζει συνεχώς έξω από το παράθυρο ίσως να μην αγνοεί σκοπίμως το δάσκαλο, αλλά αυτή η συμπεριφορά του να οφείλεται σε ΔΕΠ. Πρόκειται για μια διαταραχή που προκαλεί παρορμητική συμπεριφορά, δυσκολίες στην προσοχή και ορισμένες φορές υπερκινητικότητα.»
1. Η Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας είχε ονομασθεί παλαιότερα ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία και υπερκινητικό σύνδρομο. Είναι μια από τις συχνότερες διαταραχές που αναγνωρίζονται σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της διαταραχής αυτής είναι η απροσεξία και η υπερκινητικότητα/ παρορμητικότητα. Πολλά παιδιά χαρακτηρίζονται από τους γονείς τους και τους εκπαιδευτικούς τους ως αεικίνητα. Κάθε τους ενέργεια περιέχει το στοιχείο του απροσδόκητου, του ξαφνικού, του παράξενου και χαρακτηρίζεται ένα έντονο εσωτερικό δυναμισμό. Για να μπει η διάγνωση θα πρέπει κάποια από τα συμπτώματα να έχουν εμφανιστεί πριν την ηλικία των 7 ετών και οι δυσκολίες που προκύπτουν από τη διαταραχή να είναι εμφανείς σε δύο τουλάχιστον περιβάλλοντα(σπίτι, σχολείο).
Παιδιά με αυτή τη συμπεριφορά δημιουργούν ένταση στις σχέσεις τους με τους άλλους, γίνονται αντιπαθητικοί στο περιβάλλον τους με αποτέλεσμα η συμπεριφορά τους να χειροτερεύει επειδή αντιλαμβάνονται ότι είναι ανεπιθύμητοι στους άλλους. Για αυτό και η συμπεριφορά αυτή ενώ στην αρχή ήταν απλώς μια ανωμαλία τώρα με την αρνητική ανατροφοδότηση από το περιβάλλον τους εντείνεται και μεταβάλλεται βαθμιαία σε αντικοινωνική συμπεριφορά. Τα παιδιά με τη διαταραχή αυτή συνήθως εκτός του ότι πηγαίνουν πολύ νωρίς για ύπνο εξαντλημένα από την υπερβολική τους δραστηριότητα, ξυπνούν και πολύ νωρίς το πρωί για να αρχίσουν ξανά και πάλι τα ίδια την άλλη μέρα.
Πως εμφανίζεται;
Τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ εμφανίζονται σταδιακά στη διάρκεια αρκετών μηνών, συνήθως πριν την ηλικία των πέντε ετών. Συνήθως προηγούνται η υπερκινητικότητα κι η παρορμητικότητα, η διάσπαση προσοχής μπορεί να καθυστερήσει ένα χρόνο. Διαφορετικά περιβάλλοντα ανάλογα με τις απατήσεις που τίθενται στο παιδί ως προς τον αυτοέλεγχο του.
Συμπτώματα
Ελλειμματική προσοχή/ διάσπαση:
– Δυσκολία συγκέντρωσης στη λεπτομέρεια. Λάθη απροσεξίας
– Περιορισμένο εύρος προσοχής κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων κι εργασιών
– Εύκολη διάσπαση από εξωτερικά ερεθίσματα
– Φαίνεται να μην ακούει
– Δυσκολία ολοκλήρωσης εργασιών
– Αποφεύγει ή εκφράζει δυσαρέσκεια για εργασίες που απαιτούν αδιάσπαστη προσοχή
– Δυσκολία στην οργάνωση εργασιών και δραστηριοτήτων
– Απώλεια αντικειμένων, όπως βιβλία, εργασίες κλπ.
– Ξεχνάει
Υπερκινητικότητα
– Κινείται νευρικά ή στριφογυρίζει στη θέση του
– Φεύγει συχνά από το θρανίο του
– Τρέχει ή σκαρφαλώνει υπερβολικά
– Έχει τάση για συχνή δραστηριότητα
– Μιλάει υπερβολικά
Παρορμητικότητα
– Δεν σκέφτεται πριν ενεργήσει
– Διακόπτει συζητήσεις και δραστηριότητες άλλων
– Απαντάει σε ερωτήσεις πριν ολοκληρώσει ο ομιλητής
– Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
– Ολοκληρώνει βιαστικά και με προχειρότητα τις εργασίες του
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η αιτιολογία της διαταραχής αυτής βασικά είναι άγνωστη. Η ΔΕΠΥ φαίνεται να είναι πιο συχνή στους βιολογικούς συγγενείς πρώτου βαθμού παιδιών με τη διαταραχή και ότι οι Διαταραχές της Διάθεσης και οι Αγχώδεις διαταραχές μάλλον είναι πιο συχνές στους συγγενείς των παιδιών αυτών.
Ακόμα μελέτες έχουν δείξει ότι και άλλοι παράγοντες προδιαθέτουν την εμφάνιση της διαταραχής: προβληματική ιδιοσυγκρασία του παιδιού, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, απόρριψη ή εγκατάλειψη ή παραμέληση από τους γονείς, έλλειψη γονεικής ή σκληρή διαπαιδαγώγηση, μεγάλο μέγεθος της οικογένειας, παρέα με συνομήλικους παραπτωματίες, χωρισμός ή διαζύγιο γονιών κ.α.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Η ΔΕΠΥ δεν είναι τόσο συχνή όσο πιστεύεται. Παρόλο που πολλά παιδιά, ιδίως αγόρια, μπορούν να χαρακτηριστούν υπερκινητικά ή ανίκανα να καθίσουν ήσυχα ή να συγκεντρωθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, η πραγματική κλινική οντότητα απαιτεί ένα συγκεκριμένο αριθμό συμπτωμάτων. Αυτά παρουσιάζονται, πιθανώς, 1 στα 100 παιδιά κάτω των 11 ετών. Είναι πιο συνηθισμένη, στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια περίπου τριπλάσια.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα προτάθηκαν και εφαρμόσθηκαν πολλές μέθοδοι για τα παιδία με ΔΕΠΥ όπως παρεμβάσεις στη διατροφή και βιοανάδραση με εγκεφαλογράφημα και διέγερση του προθάλαμου. Η έλλειψη επιστημονικής στήριξης αναφορικά με την αποτελεσματικότητα τους, οδήγησε στην αναζήτηση νέων πιο αποτελεσματικά σχεδιασμένων μεθόδων. Οι κύριες μέθοδοι είναι οι εξής:
1) Φαρμακοθεραπεία
2) Θεραπεία συμπεριφοράς και εκπαίδευση γονέων. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του παιδιού με ΔΕΠΥ με τη παροχή βασικής εκπαίδευσης σε τεχνικές θεραπείας της συμπεριφοράς όπως π.χ. στη θετική ενίσχυση κάθε προσαρμοστικής συμπεριφοράς, στη τοποθέτηση ορίων κ.α.
3) Εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων.
4) Ατομική Ψυχοθεραπεία
5) Παιγνιοθεραπεία. Στόχος είναι να αναγνωρίσει και να κατανοήσει τα συναισθήματα του και να ωριμάσει με αποτέλεσμα την ανάπτυξη του.
6) Αισθητηριακή Αγωγή. Εδώ προσφέρονται και προκαλούνται στο παιδί ερεθίσματα προκειμένου να αποκτήσει εμπειρίες για περαιτέρω νευρολογική ωρίμανση.
7) Τροποποίηση της συμπεριφοράς των δασκάλων.
8) Λογοθεραπεία.
9) Ειδική Αγωγή- Εκπαίδευση
10) Ψυχοκινητική.
Οι τρεις τελευταίοι μέθοδοι εφαρμόζονται όταν συνυπάρχουν προβλήματα ομιλίας, σωματικής ή νοητικής καθυστέρησης.
Από τις παραπάνω μεθόδους όλες αποφέρουν κάποια αποτελέσματα, καμία όμως δεν οδηγεί σε σημαντική βελτίωση όταν εφαρμόζεται μόνη της.
Επίσης, η θεραπεία πρέπει να συμπεριλαμβάνει όχι μόνο το παιδί αλλά και τα σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος του, όπως είναι οι γονείς, οι δάσκαλοι, τα αδέρφια και οι συνομήλικοι του.
Αναστασία Μισκεδάκη
Ψυχολόγος Α.Π.Θ.
Γνωσιακή Αναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια
Κλινική Κοινωνική Λειτουργός
τηλ: 6978 366054
e-mail: natmisk@yahoo.gr
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Νίκος Μάνος, Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, 1997, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις University studio press.
2) CORDULA NEUHAUS, Το υπερκινητικό παιδί και τα προβλήματα του, 1998, Αθήνα, β’ έκδοση, Ελληνικά Γράμματα
3) Ε. Κακούρος- Κ. Μανιαδάκη, Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα, 2000, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα
