Εφόσον ο ανθρώπινος ψυχισμός συνιστά ένα βασικό σημείο έρευνας, ο οποίος παρατηρείται μέσω των συμπεριφορών, η ψυχοπαθολογία έχει ως στόχο να διασαφηνίσει και να υπογραμμίσει αυτό που ονομάζεται «παθολογική συμπεριφορά» σε συνδυασμό με τους λόγους υπάρξεώς της. Όπως υπογραμμίζει και ο κ. Αγγελόπουλος, η σχέση του ενδοκρινικού συστήματος με την ανθρώπινη ψυχική λειτουργία είναι ιδιαιτέρως στενή. Δηλαδή, ένα μεγάλο ποσοστό ψυχικών κοπώσεων είναι σε θέση να επιφέρει αλλαγές σε αρκετά στάδια ορμονών, όπως για παράδειγμα η ACTH, η αυξητική ορμόνη, η προλακτίνη και άλλες. Μολονότι η αιτιοπαθογένεια, η πορεία και η η θεραπεία της κάθε διαταραχής, αναφορικά με το ορμονικό σύστημα, αφορά την ενδοκρινολογία, εντούτοις παρακάτω θα υπογραμμιστούν ορισμένα παραδείγματα, στα οποία διαφαίνονται οι πιο σοβαρές ψυχιατρικές επιπτώσεις της κάθε διαταραχής και θα αναφερθεί η θέση της κάθε ορμόνης στη δημιουργία και στην εκδήλωση στοιχείων της ψυχοπαθολογίας. 
Πρωταρχικά, ο λόγος γίνεται για τον υπερθυρεοειδισμό. Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, παρουσιάστηκε από τον Basedow ένα είδος υπερτροφίας και υπολειτουργίας στο Θυρεοειδή. Ουσιαστικά, υπερθυρεοειδισμός είναι εκείνο το είδος βιοχημικού και κλινικού συνδρόμου, το οποίο παρουσιάζεται λόγω αυξημένης παροχής δραστικών θυρεοειδικών ορμονών στην περιοχή των περιφερειακών ιστών και δημιουργείται από έναν αριθμό νοσημάτων στο θυρεοειδή, με πιο γνωστό νόσημα to Graves-Basedow και την αυτόνομη βρογχοκήλη. Το άτομο που νοσεί φέρει κλινικά χαρακτηριστικά, όπως ο τρόμος, οι εφιδρώσεις, η νευρικότητα, η ευερεθιστότητα, η οφθαλμοπάθεια, ταχυπαλμίες, θερμοφοβία και πολλές φορές απώλεια σωματικού βάρους. Στο σύνολο των ψυχιατρικών συμπτωμάτων συμπεριλαμβάνονται η ένταση, η υπερκινητικότητα, η παρατεταμένη νευρικότητα,, οι κρίσεις πανικού και το άγχος. Παρατηρούνται ακόμα, ιδιαίτερη ευαισθησία και ανυπομονησία. Αξίζει να τονιστεί εδώ, πως υπάρχει ο κίνδυνος της λαθεμένης διάγνωσης και η σύγχυση της συγκεκριμένης περίπτωσης με την αγχώδη διαταραχή. Η περιπτώσεις εμφάνισης πιο σοβαρών ψυχιατρικών συμπτωμάτων είναι σπάνιες, ενώ σε εκείνες τις προπτώσεις δυνητικά παίζουν ρόλο και κάποια αντιθυρεοειδικά φάρμακα.
Εν συνεχεία, σημειώνεται ο υποθυρεοειδισμός, ο οποίος οφείλει τη εμφάνιση του στην υπολειτουργία του ίδιου του θυρεοειδούς, η οποία με τη σειρά της προκαλείται από υποπλασία, από αντιθυρεοειδικά φάρμακα, από χειρουργική επέμβαση ή ακόμα και από τοξικές ουσίες βιομηχανιών που βρίσκονται στο περιβάλλον. Σε αυτή την περίπτωση, η κλινική εικόνα φέρει χαρακτηριστικά όπως η αύξηση του σωματικού βάρους, η μυϊκή αδυναμία, η ξηροδερμία και η γενικότερη κόπωση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα ψυχιατρικά συμπτώματα περιλαμβάνουν διαταραχές στη μνήμη, επιβράδυνση στην ομιλία και έλλειψη ενδιαφέροντος που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε κατάθλιψη.
Συμπληρωματικά, στην περίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη, η κατάθλιψη τείνει να εμφανίζεται ιδιαιτέρως συχνά στους διαβητικούς, ενώ φαίνεται πως τελικά δεν είναι αντίδραση από τη νόσο αλλά σημαντικό μέρος αυτής (Kyvik et al 1994). Επίσης, αρκετά συχνά εμφανίζεται στυτική δυσλειτουργία στους πάσχοντες, ενώ πολλοί από αυτούς παρουσιάζουν συμπτώματα εγκεφαλικής δυσλειτουργίας με βασικότερο στοιχείο τις διαταραχές μνήμης. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονηθεί, πως οι διαταραχές στην ομοιόσταση των επιπέδων γλυκόζης έχουν παρατηρηθεί ήδη από την αυγή του 20ου αιώνα και μάλιστα σε αριθμό ανθρώπων που έπασχαν από διάφορες συναισθηματικές διαταραχές ή ψυχώσεις. Σημειώνεται δε, ότι τα άτομα που πάσχουν από διπολική διαταραχή τείνουν να παρουσιάζουν σακχαρώδη διαβήτη πιο συχνά από τον υπόλοιπο πληθυσμό (Cassidy et al 1999).
Συνεχίζοντας, θα γίνει λόγος για την υπογλυκαιμία. Αυτή η τελευταία εμφανίζεται αρκετά συχνά σε μεγάλο αριθμό διαταραχών, όπως για παράδειγμα στον αλκοολισμό, σε γαστρεντερικού τύπου διαταραχές ή ακόμα και σε ορμονικές διαταραχές. Ως γνωστόν κατά τη διάρκεια ενός υπογλυκαιμικού επεισοδίου ο ασθενής δεν διατηρεί τις αισθήσεις του, ενώ μπορεί να παρουσιάσει ανορθόδοξες συμπεριφορές αντικοινωνικού χαρακτήρα. Επιπλέον, μετά το επεισόδιο ο ασθενής δεν διατηρεί μνήμες από αυτό. Πρέπει να υπογραμμιστεί, πως υπογλυκαιμικά επεισόδια κατ’ επανάληψη δύνανται να έχουν ως συνέπειες διαταραχές σε ανώτερες νοητικές λειτουργίες εξαιτίας εγκεφαλικής βλάβης.
Κατ’ επέκταση, σειρά έχει η νόσος του Cushing. Πιο συγκεκριμένα, η υπερκορτιζολαιμία πολλάκις έχει δεχθεί κατηγορίες για ορισμένες ψυχιατρικές διαταραχές, οι οποίες παρουσιάζονται σε πληθυσμό ανθρώπων που πάσχουν από τη νόσο του Cushing (Hackett, 1985). Η ενοχοποίηση βέβαια αφορούσε κυρίως τα επεισόδια αγχώδους κατάθλιψης και σε έναν μικρότερο αριθμό τα μανιακά επεισόδια. Πιο σπάνια είχαν παρατηρηθεί και ψυχωτικά επεισόδια. Παρά ταύτα, σε κλινικό επίπεδο η κατάθλιψη δεν είναι εύκολο να διαφοροδιαγνωστεί από μια αρχικού σταδίου ή ελαφριά μορφή της νόσου Cushing.
Συμπληρώνοντας, σε μια σύντομη αναφορά στην συγγενή επινεφριδιακή υπερπλασία, εξαιτίας της υπερβολικής παραγωγής ανδρογόνων, πολλές φορές έχει παρατηρηθεί σε θηλυκό πληθυσμό αρκετά επεισόδια επιθετικότητας και ομοφυλοφιλικών διαθέσεων, συνδυαζόμενα τα παραπάνω με ορισμένη ή ακραία αρρενοποίηση των χαρακτηριστικών του σώματος.
Σε άλλο επίπεδο, η νόσος του Addison συνδέεται κατά μεγάλο ποσοστό με ψυχιατρικές διαταραχές. Επιπροσθέτως, η κόπωση, η πνευματική και σωματική αδυναμία και η κατάθλιψη είναι μερικές από τις πιο συχνές διαταραχές που συνοδεύουν τη νόσο. Σε προχωρημένο στάδιο εμφανίζεται και διαταραχή στη μνήμη. Παρενθετικά, οι βαρύτατες μεταβολικές διαταραχές δύνανται να προκαλέσουν οξύ οργανικό ψυχοσύνδρομο με ασαφή συνείδηση, ντελίριο και κώμα.
Κλείνοντας, θα αναφερθούμε στην υποπλασία της υπόφυσης ή αλλιώς υποφυσιογενή καχεξία. Η συγκεκριμένη πάθηση είναι γνωστότερη ως σύνδρομο του Sheehan-Simmonds. Πρόκειται για μια σπανιότατη νόσο, η οποία επέρχεται έπειτα από λειτουργική ανεπάρκεια της πρόσθιας υπόφυσης ή από δυσχερή τοκετό, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις έχει παρουσιαστεί και σε άνδρες. Τα συμπτώματα του συνδρόμου αυτού είναι αρχικά ο περιορισμός του αισθήματος πείνας και η μείωση της τροφής, εν ολίγοις η ανορεξία, η διαταραχή στον μεταβολισμό, η δυσανεξία στις χαμηλές θερμοκρασίες, διαταραχή στη σεξουαλικότητα ή και ανικανότητα στους άνδρες, υπνηλία, νευρικότητα και κατάθλιψη. Δεν είναι αδύνατον βέβαια να μετεξελιχθεί μια τέτοια κατάσταση σε οργανικό σύνδρομο με διαταραχές στη μνήμη του ατόμου και έλλειψη αντιδράσεων από το άτομο μέσα στο περιβάλλον του.
Τέλος, παρατηρείται το σύνδρομο υπομελατονιναιμίας. Ειδικότερα, το συγκεκριμένο σύνδρομο φέρει ως βασικότερο χαρακτηριστικό την μειωμένη παραγωγή μελατονίνης από το κωνάριο και αποδιοργάνωσης του σιρκαδιανού ρυθμού που είναι υπέυθυνος για τον έλεγχο της παραγωγής κορτιζόλης. Πολύ συχνά έχει ως σύμπτωμα την κατάθλιψη.
Νεκτάριος Κοσμάς
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ψυχοθεραπευτής
Φαέθοντος 38, Κυψέλη
τηλ.: 215 5504831
Κιν.: 6955 787766
E-mail: nektarioskosmas@gmail.com
